विंडफॉल टॅक्स रद्दीकरणावर संपूर्ण माहिती (पॉईंट्स स्वरूपात): Daily Current Affairs

घोषणेची तारीख व अंमलबजावणी:

• 2 डिसेंबर 2024 रोजी केंद्र सरकारने हवाई टर्बाइन इंधन (ATF), कच्चे तेल, पेट्रोल आणि डिझेलवरील विंडफॉल टॅक्स तात्काळ रद्द केला.
  अतिरिक्त माहिती : हा कर 1 जुलै 2022 पासून लागू होता; त्यापूर्वी तेल कंपन्यांचे नफेमध्ये 400% वाढ झाली होती (2021-22).

विंडफॉल टॅक्स म्हणजे काय?:

• – परिभाषा: उद्योगांना झालेल्या अनपेक्षित नफ्यावर (उदा. जागतिक तेल किमतीतील भडकाभडकी) लादण्यात येणारा अतिरिक्त कर.
  – उद्देश: अतिनफा कमी करून ग्राहकांचे संरक्षण करणे आणि सरकारला महागाई नियंत्रणासाठी अतिरिक्त उत्पन्न मिळवणे.
  – अतिरिक्त माहिती: याला “स्पेशल अॅडिशनल एक्साइज ड्युटी” (SAED) असे संबोधले जात असे.

ऐतिहासिक पार्श्वभूमी:

• प्रारंभ तारीख: 1 जुलै 2022 (जागतिक कच्च्या तेलाच्या भावात तीन वाढ झाल्यानंतर).
• कच्चे तेल: ₹6,400 प्रति टन (सुरुवातीचा दर)
• पेट्रोल/डिझेल: ₹13/लिटर
• ATF: ₹6/लिटर
• अतिरिक्त माहिती : दर 15 दिवसांनी पुनरावलोकन होत असे; ऑक्टोबर 2023 मध्ये कच्च्या तेलावरील कर शून्य करण्यात आला होता.

रद्दीकरणाची कारणे:

• तेल किमतीत स्थिरता (2024 मध्ये कच्च्या तेलाचा भाव $75-85/बॅरल या श्रेणीत).
• तेल कंपन्यांचे नफेमध्ये घट (2024 च्या तिसऱ्या तिमाहीत 68% घट).
• उद्योगाचा दबाव: टॅक्समुळे गुंतवणूकीवर नकारात्मक प्रभाव पडतो हा युक्तिवाद.
• अतिरिक्त माहिती : 2022-24 दरम्यान या करातून सरकारला ₹1.9 लाख कोटी उत्पन्न मिळाले.

आंतरराष्ट्रीय संदर्भ 

• IMF ची शिफारस : 2021-23 च्या ऊर्जा संकटादरम्यान जागतिक स्तरावर विंडफॉल टॅक्स लागू करण्याचा सल्ला.
• इतर देश: यूके (25%), इटली (25%), स्पेन (1.2%) यांनी असे कर लागू केले होते.
• अतिरिक्त माहिती : यूके मध्ये यामुळे तेल कंपन्यांनी गुंतवणूक रद्द केल्याचे नमुने दिसले.

विवादाचे मुद्दे:

• समर्थन: बाजार स्थिरतेच्या वेळी कर काढून टाकणे योग्य.
  टीका: कर रद्द केल्याने तेल कंपन्यांना अतिरिक्त ₹48,000 कोटी फायदा होईल. ग्राहकांना तात्काळ किमतीत आराम मिळणार नाही. अतिरिक्त माहिती: 2022 मध्ये SAED लागू केल्यावर ONGC च्या नफ्यात 38% घट झाली होती.

अभ्यासासाठी अतिरिक्त तथ्ये: daily current affairs

• – कर रचना: विंडफॉल टॅक्स हा अतिरिक्त एक्साइज ड्युटी होता; GST च्या अंतर्गत नव्हता.
• – राजकोषीय प्रभाव: 2023-24 मध्ये या करातून मिळालेले उत्पन्न केंद्राच्या एकूण कर उत्पन्नाच्या 1.2% होते.
• – पर्यायी उपाय: विंडफॉल टॅक्स ऐवजी नफ्यावरील कर (कॉर्पोरेट टॅक्स) वाढवण्याची मागणी काही अर्थतज्ञांकडून.
• – भविष्यातील धोरण: कच्च्या तेलाचा भाव $90/बॅरल पेक्षा जास्त झाल्यास कर पुन्हा लागू करण्याची शक्यता.

daily current affairs | daily current affairs