जन्माच्या वेळी लिंग गुणोत्तरात वाढ या विषयावर अभ्यासाच्या दृष्टीकोनातून महत्त्वपूर्ण माहिती |IBPS Guide Monthly Current Affairs 

स्पर्धा परीक्षांसाठी current affairs meaning in marathi म्हणजेच चालू घडामोडींचे ज्ञान अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. समाज, अर्थव्यवस्था आणि शासनाच्या क्षेत्रातील बदलांची माहिती या अभ्यासातून मिळते. विशेषतः लोकसंख्या आणि लिंग समानतेशी संबंधित आकडेवारी देशाच्या सामाजिक विकासाचे प्रतिबिंब दाखवते.

अशाच एका महत्त्वपूर्ण घडामोडीत जन्माच्या वेळी लिंग गुणोत्तरात (Sex Ratio at Birth) सकारात्मक वाढ नोंदवली गेली आहे. 2014-15 मध्ये 1000 मुलांमागे 918 मुलींचे प्रमाण होते, तर 2023-24 मध्ये हे प्रमाण वाढून 930 मुली प्रति 1000 मुले इतके झाले आहे.

हा बदल केवळ सांख्यिकीय सुधारणा नसून, समाजात होत असलेल्या मानसिकतेतील बदल, महिलांच्या सशक्तीकरणासाठी घेतल्या गेलेल्या उपक्रमांचे परिणाम आणि बालिकांच्या जन्माबद्दल सकारात्मक दृष्टीकोन यांचे द्योतक आहे. त्यामुळे हा विषय IBPS, SSC, UPSC व इतर स्पर्धा परीक्षांच्या दृष्टीने अभ्यासयोग्य ठरतो.

 मुख्य माहिती :

1. जन्माच्या वेळी लिंग गुणोत्तरात वाढ:

• 2014-15 मध्ये: 918 मुली प्रति 1000 मुले
• 2023-24 मध्ये: 930 मुली प्रति 1000 मुले
• ही वाढ “बेटी बचाओ बेटी पढाओ (BBBP)” योजनेच्या प्रभावामुळे झाली आहे.
• महिला आणि बालविकास मंत्री अन्नपूर्णा देवी यांनी ही माहिती लोकसभेत प्रश्नाच्या लेखी उत्तरात दिली (2025).

2. बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना:

• प्रारंभ: 2015 साली
• उद्दिष्ट: बाल लिंग गुणोत्तर सुधारणे व मुलींचे सक्षमीकरण
• लक्ष्यित क्षेत्रे: प्रारंभी 100 जिल्ह्यांमध्ये राबवली गेली, नंतर सर्व देशभर विस्तार.

3. माध्यमिक शाळांमध्ये मुलींची नोंदणी:

• 2014-15: ~75%
• 2023-24: ~78%
• शिक्षणातही सुधारणा दिसून येते.

4. BBBP योजनेच्या प्रमुख उपाययोजना (Initiatives under BBBP):

• जागरूकता मोहीम: “बेटी बचाओ बेटी पढाओ” नावाखाली मीडिया, ग्रामसभा, शाळा व स्थानिक स्तरावर कार्यक्रम.
• कायदे अंमलबजावणी: PCPNDT कायद्याची प्रभावी अंमलबजावणी (लिंग निवडीविरोधात).
• मुलींच्या शिक्षणाला चालना: शिष्यवृत्ती, सायकल योजना, शाळा उभारणी.
• सामाजिक सहभाग: स्थानिक स्वराज्य संस्था, शाळा व्यवस्थापन समित्या, स्वयंसेवी संस्था यांचा सहभाग.
• PCPNDT Act 1994: गर्भात लिंगनिश्चितीवर बंदी घालणारा कायदा, BBBP अंतर्गत महत्त्वाचा भाग.
• राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (NFHS-5) नुसार, 2019-21 मध्येही मुलींच्या जन्मदरात काही राज्यांमध्ये सुधारणा दिसून आली.
• NITI Aayog Reports BBBP योजनेला “Behavioral Change Program” म्हणून ओळखते

IBPS Guide Monthly Current Affairs