इंडिया बायोइकॉनॉमी रिपोर्ट 2024′ विषयी अभ्यासाच्या दृष्टिकोनातून महत्त्वाची माहिती |Recent Current Affairs

इंडिया बायोइकॉनॉमी रिपोर्ट 2024 – महत्त्वाचे मुद्दे

१. अहवाल कोणत्या संस्थेने प्रसिद्ध केला?

• केंद्रीय जैवतंत्रज्ञान विभाग (DBT – Department of Biotechnology)
• DBT ही संस्था विज्ञान व तंत्रज्ञान मंत्रालयाअंतर्गत कार्यरत आहे.

२. अहवालाचे मुख्य वैशिष्ट्य:

• भारताची जैव अर्थव्यवस्था (Bioeconomy) आता 165 अब्ज डॉलर्सच्या पुढे गेली आहे.
• हा आकडा 2023 अखेरीस प्राप्त झालेला आहे.

३. जीडीपीमध्ये जैव अर्थव्यवस्थेचे योगदान:

• जैव अर्थव्यवस्थेचा भारतातील एकूण GDP मधील वाटा 4.2% आहे.
• जैव तंत्रज्ञान, जैव औषधे, जैव शेती, जैव उर्जा यांचा समावेश.

४. भविष्यातील उद्दिष्टे (Roadmap):

• 2030 पर्यंत:भारताची जैव अर्थव्यवस्था 300 अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचवण्याचे उद्दिष्ट.
• 2047 पर्यंत (अमृतकाल): भारत 1 ट्रिलियन डॉलर्स जैव अर्थव्यवस्था बनवेल असा विश्वास.

५. भारतातील जैव तंत्रज्ञान क्षेत्राची वाढ:

• 2014 मध्ये: बायोइकॉनॉमी फक्त 44 अब्ज डॉलर्स होती.
• 2023 पर्यंत: ही वाढ 165 अब्ज डॉलर्सपर्यंत झाली — म्हणजे 4 पट वाढ.

६. जैव तंत्रज्ञान क्षेत्रातील प्रमुख उप-क्षेत्रे:

• Bio-Pharma (जैव-औषधे)
• Bio-Agri (जैव कृषी)
• Bio-Industrial (जैव-उद्योग)
• Bio-Services (जैव सेवा)
• Bioenergy (जैव ऊर्जा)
• Genomics, Synthetic Biology, आणि Bioinformatics

७. रोजगार निर्मिती:

• जैवतंत्रज्ञान क्षेत्रात दरवर्षी 7 लाखांहून अधिक रोजगार निर्माण होत आहेत.
• Biotech Startups चा वाढता वेग – 2023 पर्यंत 6,000+ स्टार्टअप्स नोंदवले गेले.

८. भारताची जैव संशोधनातील प्रगती:

• Genomics (जीनोमिक्स) आणि Vaccine Development (लस विकास) क्षेत्रात भारत आघाडीवर.
• कोविड काळात भारताने स्वदेशी लसींमुळे बायोइकॉनॉमीमध्ये महत्त्वाचे योगदान दिले.

९. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील स्थान:

• भारत आता जगातील टॉप 12 जैव-तंत्रज्ञान बाजारांपैकी एक आहे.
• US, China, आणि युरोप यांच्यानंतर भारताचा क्रमांक झपाट्याने वाढतोय.

१०. सरकारचे धोरण व योजना:

• BIRAC (Biotechnology Industry Research Assistance Council) – स्टार्टअप्ससाठी सहाय्य.
• Biotech Parks & Incubation Centres – नवउद्योजकांना सहकार्य.
• ‘Make in India’, ‘Startup India’, ‘Atmanirbhar Bharat’ यांसारख्या योजनांमुळे चालना मिळते आहे.

Recent Current Affairs