महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाची (MPSC) राज्यसेवा परीक्षा ही राज्यातील सर्वात प्रतिष्ठित आणि स्पर्धात्मक परीक्षांपैकी एक आहे. यशस्वी होण्यासाठी, स्पष्ट आणि अचूक MPSC राज्यसेवा अभ्यासक्रम (MPSC Rajyaseva Syllabus) समजून घेणे ही पहिली आणि सर्वात महत्त्वाची पायरी आहे. जर तुम्ही इंग्रजी माध्यमातून तयारी करत असाल किंवा इंग्रजीत MPSC अभ्यासक्रम इंग्रजी (MPSC Syllabus in English) शोधत असाल, तर हा मजकूर तुमच्यासाठीच आहे! येथे आम्ही राज्यसेवा पूर्व अभ्यासक्रम (Rajyaseva Pre Syllabus) आणि राज्यसेवा मुख्य अभ्यासक्रम (MPSC Rajyaseva Mains Syllabus) सविस्तर पाहू, टेबलच्या मदतीने स्पष्ट करू आणि यशासाठी कुठली MPSC अभ्यासक्रम पुस्तके (MPSC Syllabus Books) उपयुक्त ठरतील, याबद्दलही मार्गदर्शन करू.
परीक्षेचे टप्पे आणि अभ्यासक्रमाची रूपरेषा
राज्यसेवा परीक्षा तीन मुख्य टप्प्यात होते:
-
प्रारंभिक परीक्षा (Prelims): ही पहिली फिल्टरिंग परीक्षा असते. ती वस्तुनिष्ठ प्रकारची (MCQ) असते.
-
मुख्य परीक्षा (Mains): प्रारंभिक परीक्षेत यश मिळाल्यानंतर ही वर्णनात्मक प्रकारची परीक्षा द्यावी लागते.
-
मुलाखत (Interview): शेवटचा टप्पा.
चला आता प्रत्येक टप्प्याचा अभ्यासक्रम सविस्तर पाहू.
१. राज्यसेवा प्रारंभिक परीक्षा अभ्यासक्रम (MPSC Rajyaseva Pre Syllabus)
ही परीक्षा दोन पेपरमध्ये असते (प्रत्येक 200 गुण, 2 तास). दोन्ही पेपर वस्तुनिष्ठ प्रकारचे (MCQ) असतात. राज्यसेवा प्रि सिलॅबस खालीलप्रमाणे:
| पेपर क्र. | विषय | विषयक्षेत्र | गुण | वेळ |
|---|---|---|---|---|
| पेपर १ | सामान्य अभ्यास (GS) | भारतीय इतिहास, भूगोल (भारत व महाराष्ट्र), भारतीय राज्यघटना व राजव्यवस्था, अर्थव्यवस्था, सामान्य विज्ञान, पर्यावरण, सामयिक घटना (Current Affairs) | 200 | २ तास |
| पेपर २ | CSAT (सिव्हिल सेवा अभिवृत्ती चाचणी) | बुद्धिमत्ता चाचणी, न्याययुक्ती, समस्या सोडवणे, निर्णयक्षमता, आंतरवैयक्तिक कौशल्ये, संप्रेषण कौशल्ये, सामान्य मानसशास्त्र, विश्लेषणात्मक क्षमता | 200 | २ तास |
-
टीप: पेपर २ (CSAT) हा क्वालिफाइंग स्वरूपाचा असतो (उदा., ३३% गुण मिळवणे गरजेचे). तथापि, पेपर १ मधील गुण मेरिट तयार करण्यासाठी वापरले जातात.
२. राज्यसेवा मुख्य परीक्षा अभ्यासक्रम (MPSC Rajyaseva Mains Syllabus)
प्रारंभिक परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यानंतर मुख्य परीक्षेसाठी बोलावले जाते. MPSC राज्यसेवा मेन्स सिलॅबस खूप विस्तृत आहे आणि सहा अनिवार्य पेपर असतात:
-
मराठी व निबंध (Marathi & Essay):
-
भाग १: मराठी भाषेचे ज्ञान, व्याकरण, संक्षेप, पत्रलेखन इ. (कंपल्सरी).
-
भाग २: निबंध (दिलेल्या विषयांवर; मराठी किंवा इंग्रजीतून लिहिता येणार).
-
-
सामान्य अभ्यास १ (GS-I): भारतीय परंपरा, संस्कृती, इतिहास (प्राचीन, मध्ययुगीन, आधुनिक), भूगोल (भौतिक, सामाजिक, आर्थिक – भारत व जग).
-
सामान्य अभ्यास २ (GS-II): भारतीय राज्यघटना, राजकीय प्रणाली, शासनव्यवस्था, सामाजिक न्याय, आंतरराष्ट्रीय संबंध.
-
सामान्य अभ्यास ३ (GS-III): भारतीय अर्थव्यवस्था, कृषी, विज्ञान व तंत्रज्ञान, जैवविविधता, पर्यावरण, आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा, आपत्ती व्यवस्थापन.
-
सामान्य अभ्यास ४ (GS-IV): नीतिशास्त्र, सत्यनिष्ठा, अभिवृत्ती (Ethics, Integrity & Aptitude) – सिद्धांत आणि प्रकरण अभ्यास (Case Studies).
-
भारताचा इतिहास (1757 ते 1947) व महाराष्ट्राचा इतिहास (1600 ते 1947): या पेपरमध्ये दिलेल्या कालखंडातील भारताचा आणि विशेषतः महाराष्ट्राचा इतिहास यांचा समावेश होतो.
(प्रत्येक मेन्स पेपर 150 गुणांचा असतो.)
यशासाठी उपयुक्त पुस्तके (MPSC Syllabus Books)
MPSC सिलॅबस बुक्स (MPSC Syllabus Books) निवडताना सध्याच्या अभ्यासक्रमाशी जुळणारी आणि विश्वासार्ह स्त्रोतांची पुस्तके निवडणे गरजेचे आहे. इंग्रजी माध्यमातील काही मुख्य पुस्तके:
-
सामान्य अभ्यास (GS): एनसीईआरटी पुस्तके (इतिहास, भूगोल, अर्थशास्त्र, राज्यशास्त्र, विज्ञान – इयत्ता ६ ते १२), लक्ष्मीकांत यांचे ‘Indian Polity’, स्पेक्ट्रमचे ‘A Brief History of Modern India’, दत्त आणि सुंदरम यांचे ‘Indian Economy’, ऑक्सफर्ड स्कूल अॅटलस.
-
सीएसएटी: एम. त्यागीराजन यांचे ‘Analytical Reasoning’, आर. एस. अग्रवाल यांचे ‘Quantitative Aptitude’, तारक गांधी यांचे पुस्तके.
-
मराठी: ‘मराठी व्याकरण व लेखन’ सारखी मानक पुस्तके, वर्तमानपत्रे वाचन.
-
निबंध: मॉक टेस्ट्स, नमुनेदार निबंधांचे संग्रह.
-
इतिहास (विशेष पेपर): ‘महाराष्ट्राचा सामाजिक व सांस्कृतिक इतिहास’ (य. द. फडके), ‘History of Modern India’ (बिपन चंद्रा/सतीश चंद्रा), ‘A New Look at Modern Indian History’ (बी. एल. ग्रोव्हर/अल्का मेहता).
-
नीतिशास्त्र: सुबा राव यांचे ‘Ethics, Integrity & Aptitude for Civil Services’, लेक्सिकन प्रकाशनाची पुस्तके.
महत्त्वाचे: MPSC सिलॅबस बुक्स इन मराठी (MPSC Syllabus Books in Marathi) देखील विपुल प्रमाणात उपलब्ध आहेत (उदा., लोकमत, प्रज्ञा, प्रगती प्रकाशन, अरिहंत मराठी यांची पुस्तके). इंग्रजी पुस्तकांबरोबरच महत्त्वाच्या विषयांसाठी चांगली मराठी पुस्तके वापरणे अधिक सखोल समज देऊ शकते, विशेषत: महाराष्ट्राच्या इतिहास, अर्थव्यवस्था आणि राजकीय संदर्भासाठी.
निष्कर्ष: MPSC Syllabus in English
MPSC राज्यसेवा अभ्यासक्रम (MPSC Rajyaseva Syllabus) योग्यरित्या समजून घेणे हे तुमच्या तयारीचे पायाभूत बांधकाम आहे. राज्यसेवा पूर्व अभ्यासक्रम (Rajyaseva Pre Syllabus) साठी व्यापक सामान्य ज्ञान आणि तार्किक विचारसरणीवर भर द्या, तर राज्यसेवा मुख्य अभ्यासक्रम(MPSC Rajyaseva Mains Syllabus) साठी खोलवर संकल्पनात्मक समज, विश्लेषणात्मक लेखन कौशल्य आणि मराठी भाषेवर प्रभुत्व गरजेचे आहे. योग्य MPSC अभ्यासक्रम पुस्तके (MPSC Syllabus Books) निवडून, सातत्याने अभ्यास करून आणि सध्याच्या घडामोडींशी अद्ययावत राहून तुम्ही या कठीण परीक्षेत यश मिळवू शकता. आपल्या लक्ष्याकडे सातत्याने पाऊल टाकत रहा! शुभेच्छा!
MPSC-Rajyaseva-Syllabus-2023
