मेघालयातील पहिली वैज्ञानिक कोळसा खाण या विषयावर अभ्यासासाठी उपयुक्त माहिती |Daily Current Affairs Quiz GK Today

स्पर्धा परीक्षेच्या तयारीत current affairs meaning in marathi म्हणजेच “चालू घडामोडी” समजून घेणे खूप महत्त्वाचे असते. भारतातील खनिज संपत्ती आणि त्याचा शाश्वत वापर हा अर्थव्यवस्थेच्या दृष्टीने एक महत्त्वाचा मुद्दा आहे. याच पार्श्वभूमीवर मेघालय राज्याने पहिली वैज्ञानिक कोळसा खाण सुरू करून मोठी पावले उचलली आहेत. जैंतिया हिल्स जिल्ह्यातील बिंदिहाटी येथे सुरू झालेली सार्यंगखाम-ए (Sarangkham-A) ही खाण ही राज्यातील पहिली अधिकृत वैज्ञानिक कोळसा खाण मानली जाते. पर्यावरणीय सुरक्षेच्या दृष्टीने तसेच पारंपरिक “रतहोल माइनिंग” पद्धतीला पर्याय म्हणून ही पुढाकार महत्त्वाची ठरत आहे. त्यामुळे ही घटना अभ्यासासाठी आणि परीक्षेच्या तयारीसाठी विशेष लक्षात ठेवण्यासारखी आहे.

 मेघालय – पहिली वैज्ञानिक कोळसा खाण (2024-25)

मुख्य माहिती (Key Facts):

1. कोठे : बिंदिहाटी, जैंतिया हिल्स जिल्हा, मेघालय

2.  खाण नाव:

• सार्यंगखाम-ए (Sarangkham-A)
• ही मेघालयमधील पहिली अधिकृत वैज्ञानिक कोळसा खाण आहे.

3. उद्घाटन : 2024-25 मध्ये उद्घाटन करण्यात आले.

4. महत्त्व : 2014 मध्ये NGT (राष्ट्रीय हरित लवाद) ने बंदी घातलेल्या ‘रॅट होल खाणकाम’ पद्धतीच्या विरुद्ध एक पर्यावरणपूरक पर्याय म्हणून ही खाण विकसित करण्यात आली आहे.

पार्श्वभूमी : रॅट होल खाणकाम व NGT बंदी

5.  रॅट होल खाणकाम म्हणजे काय?

• अरुंद, खोल व धोकादायक स्वरूपातील खाणींमधून कोळसा काढणे.
• यामध्ये कामगारांवर जीवाला धोका, पर्यावरण हानी आणि पाण्याचे स्रोत दूषित होण्याचा धोका असतो.

6. NGT ची बंदी (2014):

राष्ट्रीय हरित लवादाने मेघालयमधील सर्व रॅट होल कोळसा खाणींवर बंदी घातली.

पर्यावरण रक्षण आणि स्थानिक जनतेच्या आरोग्यासाठी हा निर्णय घेण्यात आला होता.

सार्यंगखाम-A खाणची वैशिष्ट्ये:

1.  वैज्ञानिक पद्धतींचा वापर : भौगोलिक माहिती प्रणाली (GIS), सुरक्षित उत्खनन तंत्र, वायू व जल व्यवस्थापन.

2.  पर्यावरणपूरक व संरक्षित कामकाज : पर्यावरण मंजूरी, खाण सुरक्षाविषयक उपाययोजना आणि पुनर्वनीकरणाचे नियोजन केले गेले आहे.

3. राज्य शासनाचा उद्देश:

• ‘विकास आणि पर्यावरण रक्षण’ यांच्यात संतुलन साधणे.
• खाणकामामधून महसूल मिळवणे, पण जबाबदारीपूर्वक.

daily current affairs quiz gk today