पंचायत प्रगती निर्देशांक (PAI – Panchayat Advancement Index) या संदर्भात अभ्यासासाठी उपयुक्त अशी महत्त्वपूर्ण माहिती खाली दिली आहे.|Vision IAS Current Affairs
स्पर्धा परीक्षांच्या तयारीत current affairs meaning in marathi म्हणजे चालू घडामोडींचे महत्त्व नेहमीच अधोरेखित केले जाते. कारण शासन, प्रशासन आणि समाजातील बदल समजून घेण्यासाठी ताज्या घटनांची माहिती आवश्यक ठरते. स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या कार्यक्षमतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी भारत सरकारकडून विविध उपक्रम राबवले जातात. त्याच पार्श्वभूमीवर पंचायत प्रगती निर्देशांक (PAI) हा एक अभिनव उपक्रम आहे.
पंचायत प्रगती निर्देशांक :
1. घोषणा दिनांक:
- 9 एप्रिल 2025 रोजी पंचायती राज मंत्रालय (Ministry of Panchayati Raj) मार्फत या निर्देशांकाची घोषणा करण्यात आली.
2. उद्दिष्ट:
- भारतातील 2.5 लाखांहून अधिक ग्रामपंचायतींचे मूल्यांकन व त्यांची प्रगती मोजण्यासाठी ही प्रणाली राबवली गेली आहे.
3. निर्देशांकाचे नाव:
- Panchayat Advancement Index (PAI) – पंचायत प्रगती निर्देशांक
4. गुणांच्या आधारे ग्रामपंचायतींचे वर्गीकरण (Classification based on score):
- वर्ग गुण अर्थ
- Achiever 90 आणि त्यापेक्षा जास्त उत्कृष्ट कामगिरी
- Front Runner 75 ते 90 अग्रेसर
- Performer 60 ते 75 कामगिरी करणारे
- Aspirant 40 ते 60 सुधारणा इच्छिणारे
- Beginner 40 पेक्षा कमी सुरुवातीच्या टप्प्यावर
5. PAI चे मूल्यांकन 9 मुख्य थीम्सवर आधारित आहे:
- दारिद्र्यमुक्त आणि वर्धित उपजीविका
- निरोगी पंचायत (Health & Wellbeing)
- बाल-अनुकूल पंचायत (Child-Friendly Governance)
- पुरेसे पाणी असलेली पंचायत
- समावेशी शिक्षण व ज्ञान प्रगती
- समान आणि सहभागी शासन (Inclusive Governance)
- लैंगिक समानता आणि महिला सक्षमीकरण
- पर्यावरणीय संवर्धन व आपत्ती व्यवस्थापन
- डिजिटल ग्रामपंचायत आणि पारदर्शकता
6. PAI ची वैशिष्ट्ये:
- ही यंत्रणा डेटा-आधारित (Data-Driven) आहे.
- स्थानीक स्वराज्य संस्थांना (Local Self-Government) सक्षम करण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल.
- पंचायत स्तरावर SDGs (Sustainable Development Goals) च्या अंमलबजावणीस मदत होते.
7. महत्त्व (Importance):
- स्थानिक प्रशासनात पारदर्शकता व उत्तरदायित्व वाढवण्याचे प्रभावी साधन
- पंचायत कार्यक्षमतेत सुधारणांसाठी दिशादर्शक
- योजनांचे अचूक लक्ष्यीकरण शक्य होते
Vision IAS Current Affairs
