“जागतिक हवा गुणवत्ता अहवाल 2024 (World Air Quality Report 2024)” या विषयावरील महत्त्वाची माहिती |Maharashtra Current Affairs In Marathi

आजच्या काळात पर्यावरणाशी संबंधित प्रश्न जागतिक स्तरावर सर्वाधिक चर्चेत आहेत. हवामान बदल, प्रदूषण आणि जीवनमानावर होणारे परिणाम समजून घेण्यासाठी चालू घडामोडींचा अभ्यास करणे आवश्यक आहे. current affairs meaning in marathi म्हणजे देश-विदेशातील ताज्या घटना व अहवालांचा सखोल अभ्यास करून त्यांचा सामाजिक, आर्थिक व पर्यावरणीय परिणाम समजून घेणे.

याच संदर्भात दरवर्षी प्रसिद्ध होणारा जागतिक हवा गुणवत्ता अहवाल (World Air Quality Report) हा अहवाल विशेष महत्त्वाचा मानला जातो. IQAir या स्वित्झर्लंडस्थित हवामान विश्लेषण संस्थेने प्रसिद्ध केलेला हा अहवाल हवेतील PM2.5 प्रदूषकाच्या आधारे जगातील वेगवेगळ्या देशांची व शहरांची हवा गुणवत्ता दर्शवतो. 2024 च्या अहवालाची घोषणा 11 मार्च 2025 रोजी करण्यात आली असून तो जगातील पर्यावरणीय स्थितीचे वास्तव चित्र उभे करतो.

जागतिक हवा गुणवत्ता अहवाल 2024: 

हवालाची सामान्य माहिती:

• अहवाल प्रसिद्ध करणारी संस्था: IQAir (स्वित्झर्लंडमधील हवामान विश्लेषण संस्था)
• अहवालाची आवृत्ती: 7वी
• जाहीर करण्याची तारीख: 11 मार्च 2025
• अहवालात विचार केला गेलेला प्रदूषक: PM2.5 (Particulate Matter with diameter ≤ 2.5 microns)
• मूल्यमापन एकक: µg/m³ (मायक्रोग्रॅम पर मेट्रिक क्यूब मीटर)

WHO आणि CPCB च्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार PM2.5 मर्यादा:

• संस्था मर्यादा (PM2.5) µg/m³ (वार्षिक सरासरी)
• WHO (जागतिक आरोग्य संघटना) 5 µg/m³
  CPCB (भारत सरकार) 40 µg/m³

WHO मानकांचे पालन करणारे केवळ 7 देश:

• ऑस्ट्रेलिया
• बहामास
• बार्बाडोस
• एस्टोनिया
• ग्रेनाडा
• आइसलँड
• न्यूझीलंड

सर्वात प्रदूषित 5 देश (PM2.5 वार्षिक सरासरी):

• देश PM2.5 µg/m³
• चाड (Chad) 91.8
• बांगलादेश 78.0
• पाकिस्तान 73.7
• काँगो 58.2
• भारत 50.6

सर्वात प्रदूषित 5 शहरे (PM2.5 µg/m³):

• शहर (देश) PM2.5 µg/m³
• बर्निहाट (आसाम, भारत) 128.2
• दिल्ली (भारत) 108.3
• कारागंडा (कझाकस्तान) 104.8
• लाहोर (पाकिस्तान) 102.1
• फरीदाबाद (भारत) 101.2

सर्वात प्रदूषित राजधानी शहरे:

• राजधानी शहर PM2.5 µg/m³
• दिल्ली (भारत) 91.8
• एन’जामेना (चाड) 91.6
• ढाका (बांगलादेश) 78.0
• किन्शासा (काँगो) 58.2
• इस्लामाबाद (पाकिस्तान) 52.4

सर्वात स्वच्छ शहर:

• मायागेझ (प्यूर्टो रिको) – 1.1 µg/m³

भारतसंबंधी महत्त्वाचे निरीक्षण:

• Top 20 प्रदूषित शहरे: यातील 13 शहरे भारतातील आहेत.
• Top 10 प्रदूषित शहरे: यातील 5 शहरे भारतातील आहेत.
• भारताचा PM2.5 सरासरी स्तर: 50.6 µg/m³
• दिल्ली हे जगातील सर्वात प्रदूषित राजधानी शहर आहे.

जागतिक निरीक्षणे:

• जगभरातील फक्त 17% शहरे WHO च्या मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन करतात.
• एकूण 138 देशांपैकी 126 देशांनी WHO च्या 5 µg/m³ पेक्षा जास्त PM2.5 प्रदूषण नोंदवले (91.3%).

PM2.5 प्रदूषणाचे स्रोत व दुष्परिणाम:

  स्रोत:

• जीवाश्म इंधनांची ज्वलन (कोळसा, डिझेल, पेट्रोल)
• औद्योगिक उत्सर्जन
• वाहतूक प्रदूषण
• शेतीतील कचरा जाळणे
• घरगुती इंधने (लाकूड, गोवरस)

आरोग्यावरील परिणाम:

• श्वसन रोग
• दीर्घकालीन मूत्रपिंड आजार
• कर्करोग
• स्ट्रोक
• हृदयविकाराचा झटका